काठमाडौं । चिकित्सा शिक्षा अध्ययन गर्न भर्ना भएका विद्यार्थीलाई अध्ययापन गराउने लेक्चर, सह–प्राध्यापक, प्राध्यापकलाई काजमा अन्य ठाउँमा खटाउँदा विद्यार्थीहरुको पढाईमा गम्भीर असर गरेको पाइएको छ ।

गएको चार वर्ष अघि महाराजगञ्ज मेडिकल कलेजमा अध्यापन गराउने सह–प्राध्यापक डा. प्रदीप ज्ञवालीलाई नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान गरिषदमा सदस्य सचिव बनाएर खटाइयो । उनले लिएको जिम्मेवारी लिने व्यक्ति मेडिकल क्याम्पसमा भर्ना गर्न पाइने अवस्था छैन । जनशक्तिको कमीकै कारण उनको ठाउँमा जिम्मेवारी लिने व्यक्ति भेटिन्नन् । चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थान (आइओएम) को डिन कार्यालयबाट उनलाई मेडिकल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषदमा काजमा खटाउन नसकिने राय सहितको पत्र त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपकुलपति कार्यालयमा पनि गयो ।

त्यस्तै यो विषयबारे स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई पनि जानकारी गराइयो । तर महाराजगञ्ज चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानमा सह–प्राध्यापक पदका कार्यरत डा. प्रदीप ज्ञवालीले पावर लगाएरै नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषदमा जिम्मेवारी लिए । तत्लकालीन डिन डाक्टर जगदिश अग्रवालसँग महाराजगञ्ज चिकित्सा क्याम्पसमा प्राध्यापकको जिम्मेवारी सम्हालेका प्राध्यापक, सह–प्राध्यापकहरुलाई कहिले कताको डिन त कहिले सरकारी तथा गैह्र सरकारी निकायको काजमा खटाउँदा विद्यार्थीलाई पढाउन निक्कै सकस भएको अनुभव छ ।

‘हाम्रोमा चाहिँ यदि एउटा मात्रै जनशक्ति डिपार्टमेन्टबाट हटायो भने पठनपाठनमा ठूलो असर गर्छ । चिकित्सा शिक्षाले सिट निर्धारण गर्ने र पठान पाठनका लागि पठाउने गर्छ’, डा. अग्रवालले भने, ‘तत्कालीन समयमा म डिन हुँदा एउटा डिपार्टमेन्टबाट तीनजनासम्म अध्यापन गराउने जनशक्तिलाई अन्यत्र काजमा खटाउँदा पठनपाठन प्यारालाइज नै भयो । यसको मैले शोधभर्ना पनि पाइँन ।’ त्यतिबेला लेक्चरको जिम्मेवारी लिएकी डा. सरस्वतीकुमारी गौतमलाई कर्णालीको डीन बनाएर पठाइएको थियो । उनको जिम्मेवारी नर्सिङको थियो । उनी गएपछि नर्सिङ फ्याकल्टीलाई समस्या पर्यो ।

त्यस्तै डा. बालमकुन्द रेग्मी फार्मेसी क्षेत्रका थिए । उनलाई चाइनिज कन्फ्युसियस सेन्टरमा काजमा पुर्याइयो । त्यतिबेला फार्मेसी फ्याकल्टी अध्यापन गराउन समस्या आयो । त्यस्तै डा. प्रदीप ज्ञवालीलाई नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषदमा सदस्य सचिवको रुपमा खटाइयो । उनले लिने जिम्मेवारी दिन उपयुक्त जनशक्ति चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानसँग पनि तत्काल उपलब्ध थिएन । तर उनीहरु अध्यापन कार्यमा रहेका बेला उनीहरुले पढाउने गरी विद्यार्थी भर्ना भने गराइएको थियो । तर काजमा उनीहरु अन्त गएपछि विद्यार्थीहरुको पठन पाठनमा भने निकै ठूलो चुनौति थपियो. । यतातिर न त त्रिभुवन विश्वविद्यालयले ध्यान दिएको देखिन्छ, न त शिक्षा तथा स्वास्थ्य मन्त्रालयको ध्यान गएको देखिन्छ । बरु काजमा नखटाइदिन अनुरोध गरेर डिनले लेखेको चिठ्ठी नै त्रिविले थन्क्याइदियो ।

चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानको तत्कालीन डिन रहेका डाक्टर जगदिश अग्रवालले प्रधानमन्त्री कार्यालय, शिक्षा मन्त्रालय, त्रिवि उपकुलपतिको कार्यालयलाई प्राध्यापक, सहप्राध्यापकहरुलाई काजमा अन्त खटाउँदा पढाउने व्यक्ति नहुने र विद्यार्थीमाथि गम्भीर असर पर्ने भन्दै पत्र पठाएका थिए । उनले उपकुलपतिको कार्यालय मार्फत पठाएको चिठ्ठी उतै कतै अल्झियो तर त्यसको सुनुवाई हुन सकेन । बरु डिनको भन्दा काज चाहने प्राध्यापक तथा सहप्राध्यापकहरुको पावरले काम गर्यो । उनीहरुले जे जसरी काज चाहेका थिए त्यसै गरी काम भयो ।

वि.स. २०७६/११/२७ मा १६०३ चलानी नम्बरको चिठ्ठीमा डाक्टर राजेन्द्रराज वाग्ले, डा. सरस्वतीकुमारी गौतम, डा. रमेश आचार्य, डा. संघरत्न बज्राचार्य, र डा. बालमकुन्द रेग्मीको काज सरुवा नगर्न त्रिविका तत्कालीन उपकुलपतिलाई तत्कालीन आइओएमका डीन डा. अग्रवालले चिठ्ठी नै पठाएका थिए । तर डिनको भन्दा उनीहरुको पावर बढी देखियो । यस्ता जनशक्ति पनि भत्ता तथा गाडीको लोभमा काज सरुवामा खुशी हुने देखिएको छ । प्राध्यापक पेसामा भत्ता र गाडीको सुविधा नपुग भएको जसरी उनीहरु काजमा जान रुचाएको देखिन्छ । कुनै ठाउँमा भने राजनीतिक स्वार्थका कारण काजमा सरुवा गराइदिने प्रचलन पनि रहेको छ । यसरी जनशक्ति अन्य ठाउँमा काजमा खटाउँदा पठनपाठन नै प्रभावित हुने गरेको छ ।

तत्कालीन डिन अग्रवालले २०७६/०७७ को अवस्था सम्झदै भने, ‘मेरो भनाइ के थियो भने यस्तो खटाउनु हुँदैन । त्यतिबेला डा. रमेश आचार्यलाई मेडिकल एजुकेशन डिपार्टमेन्टमा पठाइसकिएको थियो । त्यसकारण उहाँका नामबाट लिने दुईवटा जीपीका विद्यार्थी हामीले लिन पाएनौं । सघरत्न बर्जाचार्यको नामबाट लिने एमडी फर्माक्लोजीको विषयमा विद्यार्थी भर्ना लिन पाएनौं । र, उनीहरुकै नामबाट भर्ना लिएका विद्यार्थीहरुलाई कसले पठनपाठन गर्दिने ? फ्याकल्टिको लिमिटेड नम्बर हुन्छ । त्यहाँ अब कसले पठनपाठन गर्दिने भनेर त्रिविलाई चिठ्ठी पठायौं । बिरोध नै गर्यौं । प्राज्ञिक संस्थाहरुमा काजमा सरुवा गराउनु सरसरी मुर्खता हो ।’

डा. अग्रवालले त्रिविको उपकुलपतिदेखि शिक्षा, स्वास्थ्य मन्त्रालय तथा प्रधानमन्त्री कार्यालयसम्म पठनपाठनमा संलग्न प्राध्यापकहरुलाई अन्त नखटाउन अनुरोध गर्दै पत्र समेत पठाएको पाइयो । उनले ‘पठनपाठनमा यहाँका अध्यापन गर्ने फ्याकल्टी मेम्बरलाई पठाउँदा समस्या हुने भएकाले यहाँका अधिकारीहरुलाई नखटाइदिनु’ भनेरै चलानी नम्बर १७६ राखेको चिठ्ठी २०७७/२/९ मा चिकित्सा शिक्षा आयोगसमेतलाई पठाएको पाइएको छ ।

तर डिनको भन्दा धेरै पावर भएका प्राध्यापन गर्ने व्यक्तिहरु नै काजमा सरुवा हुन सफल भएको देखिन्छ । राजनीतिक दलले समेत चिकित्सा शिक्षाको यस्तो काज व्यवस्थामा गम्भीर नभएको पाइएको छ । चिकित्सा शिक्षा आयोग, त्रिवि, स्वास्थ्य मन्त्रालय तथा शिक्षा मन्त्रालयसमेतले यस्तो विषयमा ध्यान नदिएको पाइएको हो ।

मिती : २६ असार २०८०, मंगलवार ०८:३६ बजे प्रकाशित