काठमाडौँ । ‘विश्वास लिन्छौं, विश्वास दिन्छौँ’ भन्ने मूल मन्त्र बोकेको प्रभु बैंक लिमिटेडले यथार्थमा भने ग्राहकको विश्वास जित्न सकेको देखिँदैन । प्रभु बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अशोक शेरचन वित्तीय सुशासनसँगै आन्तरिक व्यवस्थापनमा समेत निकै कमजोर देखिएका छन् । शेरचनबिरुद्द अर्बौ ऋण अपचलन गरेको आरोपमा नेपाल राष्ट्रबैंकहुँदै सीआईबीसम्म पुगेको उजुरीमाथि सीआईबीले समेत छानबिन गरिरहेको छ।

सीइओ शेरचन बैंक तथा वित्तीय संस्था सम्बन्धी ऐन, २०७३ (बफिया) को व्यवस्थालाई लत्याउँदै तेस्रो कार्यकालका लागि पुन: आँफै सीइओ बने। तर उनी बिरुद्द परेको मुद्दाको व्यख्या गर्दै उच्च आदालतले शेरचनले काम गर्न पाउने अन्तिम समयसिमानै तोकिदियो। जसअनुसार उनी २०८२ बैशाख ९ गतेसम्मका लागि मात्र सीइओका रुपमा काम गर्ने पाउनेछन् ।

एउटै व्यक्ति लामो समय बैंकको कार्यकारी पदमा रहँदा वित्तीय स्वार्थ बाझिन सक्छ भनेर नै यसको सीमा तोकिएको हुन्छ। तर आफ्नो अघिल्ला २ कार्यकालमा भएका अनियमितताको ढाकछोप गर्नकै लागि उनी बफियाको प्रावाधानबिरुद्द तेस्रो कार्यकालका लागि पनि सीईओमा नियुक्त भएपछि भने उनको नियतमाथिनै प्रश्न खडा भएको छ ।

शेरचन तेस्रो कार्यकालका लागि पनि  बैंकको सीईओ भएपछि त झन “आफ्नैं हात जगन्नाथ” गर्दै मनलाग्दी ऋण प्रवाह गरेका छन्।  शेरचनले पहिलो दोस्रो र तेस्रो कार्यकालसम्म आईपुग्दा अरवौं ऋण अपचलन गरेको पाईएको छ। त्यसमा पनि आफ्ना-आफन्तका नाममा स्वार्थ बाझिने गरि प्रवाह गरेका दर्जनौं भन्दा बढी ठूला ऋण खराव कर्जाका रुपमा परिणत भईसकेका छन् ।

प्रभु बैंकका पूर्व अध्यक्ष, माननीय सांसद देवी प्रकाश भट्टचनको स्वामित्वमा रहेको प्रभु ग्रुप अन्तर्गतका प्राइभेट कम्पनी नेपाल सिपिंग एंड मल्टिमोडल ट्रान्सपोर्ट ,रेमिट्यान्स सर्भिस एजेण्ड प्रभु म्यानेज्मेंट, प्रभु टेक्नोलोजी प्राईभेट लिमिटेड लगायतका प्राईभेट कम्पनीको नाममा रहेका कर्जालाई नेपाल राष्ट्र बैंकले खराव कर्जा अर्थात् ‘लस क्याटोगोरी’मा राखी रिकोभरी प्रकृया अघि बढाउन निर्देशन दिईसकेको छ। यद्यपि उक्त ऋण उठाउने र ग्राहकको रकम सुरक्षित गर्ने भन्ने बिषयमा भने बैंकले तदारुकता देखाउन सकेको छैन ।

शेरचनले पावरको दुरुपयोग गरि  ग्राहकको निक्षेपमाथि कतिसम्म मनोमानी गरेका छन् भन्ने एउटा उदाहरण शेरचनबाट राजु प्रसाद कंडेलको नाममा रहेको  पद्मा कोनोनी प्रालि र पद्मा मर्चेन्टका नाममा भएको अर्बौं ऋण प्रवाहसँगै  यसको वास्ताविकताबाट प्रष्ट हुन्छ ।

बैंकको ऋणले श्रीमतीका नाममा जग्गा किन्दै पद्मा कोलोनी, ऋण थप्दै कम्पनी चोख्याउंदै सीइओ शेरचन  

सीइओ शेरचनले स्वार्थ बाझिने गरि कहिले आफ्नैं ससुराका नाममा ऋण दिएका छन्, त कहिले नेटवर्थ नेगेटिभ भएको कम्पनीको नाममा कर्जा बाडेका छन् । कहिले संचालनमै नभएको कम्पनीको नाममा ऋण दिएका छन्, त कहिले ऋण रकम प्रोभिजन गरिएका कम्पनीमाथि थप ऋण प्रवाह गरि चोख्याउने प्रयास गरेका छन् । सीईओ शेरचनले प्रचलित कानून र नियम विपरित गएर कतिसम्म मनोमानी गरेका छन् भन्ने एउटा उदाहरण बैंकबाट पद्मा कोनोनी प्रालि र पद्मा मर्चेन्ट प्रालिका नाममा प्रवाह भएको अर्वौ ऋण र यसको वास्ताविकताबाट प्रस्ट हुन्छ ।

राजु प्रसाद कंडेलको प्राइभेट कम्पनी पद्मा कोलोनी प्रालि र पद्मा मर्चेन्ट प्रालिका नाममा १ अर्व ३७ करोडभन्दा बढी रुपैयाँ ऋण प्रवाह भएको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले यो ऋणलाई एकीकृत निर्देशन २०८० निर्देशिका २ को ३(ग) र १ को (ख) मा राखिसकेको छ । अर्थात् यस कम्पनीको नाममा रहेको कर्जा दुरुपयोग भएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ।

१. २०७७ साल ९ महिना २५ गते ४ करोड ३५ लाख पदमा कोलोनी प्रालिको नाममा कर्जा प्रवाह भएको देखिन्छ। २०७७ साल १२ महिना २ गते ४० करोड कर्जा थप गरिएको छ । २०७९/०३ /०३ मा पुन: ६३ करोड कर्जा थप गरिएको देखिन्छ। तर यी कर्जाको लागि ८ करोड ९६ लाख बराबरको मात्र धितो बन्धक राखिएको छ ।

२. यस कम्पनीका लागि २७-८-२-० रोपनी जग्गाको धितो प्रस्ताव गरि ४ करोड रुपैयाँ कर्जा थप गरिएको छ । तर ११-१०-३-० रोपनी जग्गा मात्र पद्मा कोलोनीको नाममा पास गरि अन्य धितो जसको १५-१३-३-० रोपनी जग्गा पद्मा मर्चेन्ट कम्पनी र यसका प्रमुख हिस्सेदार रहेका राजु कडेलकी श्रीमती सरस्वाता शर्माको नाममा पास गरिएको छ। यसरी पद्मा कोनोनीको नाम बाट कर्जा लिइ director राजु प्रसाद कंडेल तथा परिवार (श्रीमती )को नाममा पास गरि कर्जा अपचलन गरेको देखिन्छ ।

३. त्यस्तै, कम्पनीको नाममा २०७७/१२/४ मा कर्जा प्रवाह भएको छ तर उक्त कर्जाको लागि राखिएको धितोको दृस्टी बन्धक भने २०७८/०१/०५ गते मात्रै गरिएको छ। त्यस्तै बैंकले यस कम्पनीको फाइनल valuation रिपोर्ट पेश नगरी प्रिलिमिनरी रिपोर्टको आधारमा मात्रै ऋण दिएको छ । बैंकले लिएको कतिपय धितोको valuation नै गरिएको छैन भने अधिकाश धितोको over valuation गरि ऋण प्रवाह गरिएको छ।

४ . २०७७/१०/२१ मा valuation गरिएको जग्गा  २०७८/७/२३ मा रि- भ्यालुयसन गरि कर्जा थप गरिएको छ। यस कम्पनीले जग्गा खरिद गर्नका लागि भनि लिएको ऋण उक्त प्रयोजनका लागि उपयोग नगरी आफ्नो व्यक्तिगत खाता तथा अन्य आँफू मातहतका कम्पनीका नाममा ट्रान्सफर गरेको देखिन्छ। तर यो हदसम्म कर्जाको दुरुपयोग हुँदासम्म बैंकले कुनै कारबाही प्रक्रिया अघि बढाएको देखिंदैन ।

५ . त्यस्तै बैंक तथा वित्तीय सस्थाले ५० करोड भन्दामाथिका कर्जामा अनिवार्य क्रेडिट रेटिंग गर्नुपर्ने कानूनी व्यवस्था छ तर प्रभु बैंकले भने यस नियमको उल्लंघन गर्दै क्रेडिट रेटिंगनै नगरी कर्जा प्रवाह गरेको छ। पद्मा कोलोनीको बैंक statement बाट यस कम्पनीको कारोवार तथा कर्जाको साँवा ब्याज भुक्तानी गरेको देखिंदैन। उल्टै कर्जाको साँवा र ब्याजसमेत नतिरेर खराव भएको ऋणलाइ समेत नविकरण गर्दै ऋणमाथि ऋण थप गरिएको छ ।

सीइओ शेरचनले प्रचलित कानून र प्रवधानको धज्जी उडाएर नियम विपरित हचुवा भरमा ऋणलाई खाम्ने समेत धितो बन्धक पास नगरेको देखिन्छ। जग्गा खरिद गर्ने प्रयोजनका लागि ऋण लिएको तर उक्त रकम सो प्रयोजनमा खर्च नगरी व्यक्तिगत प्रयोजन अर्थात् श्रीमती र आफुँ( राजु कडेल) मातहतका अन्य कम्पनीका नाममा जग्गा खरिद गरि कर्जाको दुरुपयोग गरेको जस्ता वित्तीय अपराध हुँदाहुँदै पनि बैंकले कुनै कारबाही प्रक्रिया अघि बढाएको छैन। यसरी  ऋणी र बैंककै मिलेमतोमा बैंकका ग्राहकको अर्बौ रुपैयाँ अपचलन भएको देखिन्छ । तर राष्ट्र बैंकको निर्देशनलाई लत्याएर यस कम्पनी र खराव भइ सकेको कर्जामाथि किन कर्जा थप गरिंदै छ भन्ने विषय भने निकै रहस्यमय छ ।

पद्मा मर्चेन्ट प्रालि:  क्रेडिट रेटिंगबिनै नगरी धितोले नखाम्ने  करोडौं ऋण प्रवाह

राजु प्रसाद कंडेलको स्वामित्वमा रहेको अर्को प्राइभेट कम्पनी, पद्मा मर्चेन्ट कम्पनी प्रालिको नाममा हायर पर्चेज कर्जा १ करोड १६ लाख ३ हजार, ओभारड्राफ्ट कर्जा ५ करोड, स्ट्रेट कर्जा ६७ करोड ९४ लाख ९० हजार रुपैयाँ गरि ७४ करोड १० लाख रुपैयाँ कर्जा प्रवाह भएको छ।

कुनै पनि बैंक तथा वित्तीय सस्थाले ५० करोड भन्दा बढी कर्जा प्रवाह गर्दा अनिवार्य रुपमा क्रेडिट रेटिंग प्रवाह गर्नुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ । तर नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार यस कम्पनीमा पनि यति ठूलो रकम लगानी गर्दा बैंकले क्रेडिट रेटिंगनै नगरी कर्जा दिएको देखिन्छ। त्यस्तै, यस कम्पनीबाट प्राप्त हुने आम्दानी कम्पनीको खातामा समेत जम्मा भएको देखिंदैन। उल्टै कर्जाको ब्याज तिर्नका लागि बैंकबाट कर्जा थप गरिएको कम्पनीलाई संरक्षण गरेको  देखिन्छ ।

१. २०७४ साल कार्तिकमा यस कम्पनीले ३५ करोड बराबरको जग्गा खरिद गर्नका लागि भन्दै दिएको कर्जा आवेदन स्वीकृत गरि धितोका लागि ९-७-१-३-.८४ ( ४४ कित्ता ) क्षेत्रफल बराबरको जग्गा जसको मूल्यांकन ५७ करोड ३७ लाख गरिएको थियो । सो जग्गा राख्ने भनि प्रवाह भएको ऋण रकम सबै उपयोग गर्दा समेत धितो भने जम्मा १७ कित्ता अर्थात् २२ करोड बराबरको मात्र धितो बन्धक राखिएको देखिन्छ। बाकी २७ कित्ता त धितो बन्धकनै राखिएको छैन। त्यस्तै, यस कम्पनीका नाममा कर्जा पटक- पटक थप गरिएको छ तर यसका लागि आवस्यक धितो भने थपिएको छैन। उल्टै बन्धक राखिएका कित्ता पनि अर्को धितो नलिई बैंकले केहि समयपछि फूकुवा गरिदिएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ।

२. २०८० असारमसान्तसम्मको तथ्यांकअनुसार ऋणको साँवा ४८० दिन र ब्याज ६०० दिनले over deu हुँदासमेत बैंकले ऋण रकम उठाउन कुनै प्रक्रिया अपनाएको देखिंदैन।

यस कर्जालाई नेपाल राष्ट्र बैंकले एकीकृत निर्देशन २०८० को निर्देशन न. १ (ख) र ३ को( ग ) अर्थात् कर्जाको बर्गिकरण र खराव कर्जा सम्बन्धी व्यवस्था अन्तर्गत कर्जा दुरुपयोग भएको भन्दै watchlist मा राखिसकेको छ।

३. कोलोनीको उदेश्य जग्गा खरिद गर्ने भनिएको छ जुन प्रयोजनका लागि कर्जा लिइएको हो, सो कामका लागि उपयोग नगरी कम्पनीका डाईरेक्टर कंडेलले व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि चलाएर कर्जाको दुरुपयोग गरेको छ। त्यस्तै कर्जाको साँवा ४८०  दिन र ब्याज ६०० दिनले over due भईसककेको छ तर पनि बैंक यो कर्जा उठाउनका लागि रिकोभरी प्रकिया अघि बढाएको देखिंदैन ।

४. बैंकले यस कम्पनीको मूल्यांकन प्रतिवेदन फाईलमा राखेको देखिदैन । कर्जा bad loan भएपछि कर्जा अशुली प्रकृयामा जानुपर्ने व्यवस्था छ । तर पटक-पटक यसै कम्पनीमा कर्जा थप गरिरहनुले सीइओ शेरचनको नियतमाथिनै गम्भीर प्रश्न प्रश्न उठेको छ ।

यसरी, बिना क्रेडिट रेटिंग अर्बौ रुपैयाँ ऋण प्रवाह गरि कर्जा रकमलाई खाम्ने गरि धितो बन्धक पास नहुनु, एउटा प्रोयोजनका लागि ऋण लिएर  उक्त रकम सो प्रयोजनमा खर्च नगरी व्यक्तिगत प्रयोजन अर्थात् श्रीमती र आफुँ( राजु कडेल) मातहतका अन्य कम्पनीका नाममा जग्गा खरिद गरि दर्ता गर्नू, बन्धक राखिएका धितो समेत कर्जा लिएको केहि समयपछि नै फुकुवा गरिनु आदिबाट पनि बैंकको मिलेमतो बिना यो कसरी सम्भव छ ? भन्ने प्रश्न जायज हुन्छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले यस कम्पनीको नाममा प्रवाह भएको ऋण अपचलन भएकोले प्रोभिजन गरि रिकोभरी प्रक्रियामा जान निर्देशन दिएको छ । तर ऋणी र सीइओ शेरचनको मिलेमतोमा ग्राहकको अर्बौ रुपैयाँ रकम अपचलन भएकोले प्रोभिजन गर्ने र bad debt देखाएर ऋणीलाई उम्काउन खोजिएको बैंक उच्च स्रोतको दावी छ ।

के भन्छ राष्ट्र बैंक ?

नेपाल राष्ट्र बैंकले पद्मा कोलोनी  र यसमाथि प्रवाह भएको ऋणको सन्दर्भमा पटक-पटक निर्देशन गरिसकेको जनाएको छ।

राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता तथा बैंक सुपरिवेक्षण विभागका प्रमुख रामु पौडेलले प्रभु बैंकका कर्जा अपचलन र वित्तीय अनुशासनका बिषयमा सुक्ष्म अध्ययन भईरहेको बताए । उनले भने, ‘यस सन्दर्भमा हामीले बैंकलाई  प्रोभिजन गर्न र थप प्रक्रियामा जान निर्देशन गरिसकेका छौं, फेरि पनि यसको अवस्था हेरेर पुन: निर्देशन दिन्छौं । अझै निर्देशन उल्लंघन गरेमा कार्बाही गर्नेछौं।’  तर अहिले बैंकहरु अत्यन्त कठिन अवस्थामा भएकाले कार्बाही गरिहाल्दा झन् समस्या हुने हो की भन्ने कुरा पनि विचार गर्नुपर्ने प्रवक्ता पौडेलको भनाई छ ।

के भन्छ प्रभु बैंक ?

प्रभु बैंकका सीइओ शेरचनले बिधि र प्रकिया भन्दा बाहिर गएर नियम विपरित धितोले नै नखाम्ने अर्बौ रुपैयाँ ऋण प्रवाह प्रवाह गरेको भन्ने बिषयमा हामीले सीइओ शेरचनलाई बारम्बार सम्पर्क गर्यौ तर उनी सम्पर्कमा आउन चाहेनन् । त्यस्तै बैंकका डेपुटी सीइओ मनिराम पोखरेल अहिले आँफूले कर्जा हेर्ने नगरेको र यस बिषयमा कुनै आईडिया नभएको बताए । बैंकका सूचना अधिकारी रविन्द्र ढकालले आँफू सूचना अधिकारी भएपनि यस्ता बिषयमा जानकारी नहुने र  “जसले कर्जा दिएको हो उसैलाई सोध्नु’ भन्दै पन्छिए ।

बैंक स्रोतका अनुसार कम्पनीका नाममा अर्बौ रुपैयाँ लिएर ऋण अपचलन गरेका राजु प्रसाद कंडेल भने लामो समयदेखि सम्पर्कबिहीन छन् । उनका वेबसाईट पद्मा कोलोनी मा राखिएका सबै सम्पर्क नम्बर बन्द गरिएका छन् । उनले प्रयोग गर्ने मोबाईल नम्बर ९८५१०७२८७५ पनि स्विच अफ गरिएको छ ।

तत्कालिन सेन्चुरी बैंक कर्जा हिनामिना प्रकरणमा सीइओ शेरचनको संलग्नता, सीआईबीको भूमिका र पद्मा कोलोनीका कर्मचारी जसलाई o.५१ प्रतिशतका हिस्सेदार बनाइएको छ, यस सन्दर्भको रहस्यमय खोजमुलक सामाग्री हामी अर्को अंकमा प्रस्तुत गर्नेछौं ।

छुटाउनु भयो की ?

अदालतले भन्यो- प्रभु बैंकका सीईओ शेरचन २०८२ बैशाख ९ गतेसम्म मात्रै योग्य

मिती : ३ भाद्र २०८१, सोमबार १४:५४ बजे प्रकाशित